ادویه و تندی حافظ سلامت

فواید بیشمار استفاده از ترکیبات دارویی و شفابخش گیاهی از جمله ادویه و تندی در حفظ و بهبود سلامت، بدفعات در گزارشات علمی معتبر آمده است. یافته ها نشان میدهد که مصرف مداوم و به اندازه انواع ادویه و تندی از ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی، سرطان و انواع آلرژی، و نیز گسترش بسیاری از آنها جلوگیری می کند. ترکیبات حیاتی با اثرات ضد میکروبی، ضد اکسیدانی، ضد التهابی، ضد توموری، ضد سرطانی، کاهنده گلوکز و کلسترول و نیز اثرگذار بر بهداشت و سلامت روان در گیاهان دارویی حافظ سلامت جسمی و روانی میباشند.

تحقیقات گسترده طی دهه های اخیر نشان داده است که استرسهای زنده و غیره زنده محیطی مانند “عفونت”، “چاقی”، “مصرف الکل” و “دخانیات”، “تشعشعات”، “آلاینده های محیطی” و “رژیم غذایی” عوامل اصلی بروز غالب “بیماری های مزمن” هستند. اکنون به خوبی اثبات شده است که این عوامل با القای التهاب موجب بروز بیماری های مزمن می شوند. در این راستا آمار جهانی میزان 60 درصدی مرگ و میر را در نتیجه بیمارهای مزمن اعلام نموده است.

التهاب و بیماریهای مزمن

“التهاب” و به باور پزشکان “قاتل خاموش” عامل بروز گستره ای از بیماری ها، شامل بیمارهای قلبی-عروقی، سرطان، انواع دیابت، ورم مفاصل، آلزایمر، نارسایی های ریوی و بیمارهای مربوط به نقص عملکرد سیستم ایمنی بدن میباشد.

التهاب به دو شکل حاد یا مزمن وجود دارد. التهاب حاد، کوتاه مدت بوده و در حقیقت واکنش دفاعی میزبان در برابر عفونت ها و آلرژن هاست، در حالیکه التهاب مزمن طولانی مدت میباشد و وقوع بسیاری از بیماری های مزمن مانند سرطان، بیماری های قلبی عروقی، بیماری های عصبی، بیماری های تنفسی و غیره را در پی دارد.

 

شواهد گوناگون نشان می دهد که مخاطرات ذکر شده از راه التهاب مزمن سرطانزایی میکنند. معلوم گردیده که التهابات مزمنی چون پانکراتیت، پروستاتیت، هپاتیت (کبدی) و غیره منجر به سرطان می شوند. از سویی دیگر فاکتورهای رونویسی (NF-κB و STAT3) که منظم بیان محصولات ژن التهابی هستند در بیشتر سرطان‌ها فعالند. فعال شدن NF-κB و STAT3 باعث تکثیر سلول های سرطانی، بقا، تهاجم، رگزایی و متاستاز می شود. همچنین فعال شدن NF-κB و STAT3 موجب ایجاد مقاومت در برابر شیمی درمانی و پرتودرمانی می شود و هیپوکسی (کمبود اکسیژن) و شرایط اسیدی این فاکتورهای رونویسی را فعال می کنند.

ادویه و تندی معجزات درمانگر

ادویه و تندی ها ترکیبات ارزشمند حیاتی با رنگ، بو و مزه های منحصر بفردی هستند که از دیرباز مورد توجه بوده اند. از جمله ادویه و تندیها برای مصارف آشپزی که فعالیتهای بیولوژیکی نشان داده اند فلفل سیاه، هل، دارچین، میخک، شنبلیله، رازیانه، سیر، زنجبیل، پیاز، رزماری، زردچوبه و غیره میباشند. این ترکیبات خواص ضد التهابی (Anti-inflammatory) و ضد اکسیدانی (Anti-oxidative) بسیار اثربخشی دارند. کورکومین در زردچوبه، یوژنول در میخک، سینامالدهید، پی-سایمن، سینامیل الکل در دارچین، جینجرول و شوگاوول در زنجبیل از جمله این ترکیبات معجزه گر هستند. امروزه با خالص سازی بسیاری از این ترکیبات داروهای گیاهی تهیه میشود.

ادویه های پر مصرف بعنوان داروی گیاهی

زردچوبه (Curcuma longa) پر مصرف ترین ادویه در جهان است. کورکومین جزء اصلی زردچوبه (2 تا 5 درصد) نام دارد و از ریزوم های این گیاه به دست می آید، ترکیبی با رنگ طلایی که دارای خواص ضد التهابی، ضد میکروبی، حشره کش، ضد جهش زا، محافظ در برابر پرتو و ضد سرطان شناخته شده است.

فلفل سیاه (Piper nigrum)، از ادویه‌های پرمصرف است که به دلیل خواص تعدیل‌کننده ایمنی، آنتی اکسیدانی، ضد آسم، ضد سرطانی، ضد التهابی و ضد زخم گوارشی به طور گسترده شناخته شده است. فلفل سیاه دارای ترکیب فعالی بنام پیپرین است.

زنجبیل (Zingiber officinale) از دیگر ادویه های پرمصرف و دارای خواص بیولوژیکی متعدد مانند خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و ضد تکثیر سلولهای سرطانی و ضد میکروبی میباشد. 6-جینجرول ترکیب اصلی این ادویه و مسئول خواص بیولوژیکی آن است.

سیر (Allium sativum) رایج ترین ادویه مورد استفاده برای بیماری های قلبی عروقی در نظام پزشکی باستان است. به دلیل وجود ترکیبات گوگردی مانند دی آلیل سولفید، آلیسین، آلیین دارای خواص ضدالتهابی، محافظ گوارشی و ضد سرطانی است.

فلفل قرمز (Capsicum) یکی دیگر از ادویه هایی که در سراسر دنیا برای مزه دار کردن هرچه بیشتر غذاها استفاده می شود. فلفل قرمز علاوه بر کپسایسین، دارای بتاکاروتن و کپسانتین میباشد. یافته ها نشان می دهد که فلفل قرمز حاوی ترکیباتی با توان آنتی اکسیدانی و ضد التهابی است که در مطالعات شیمی دارویی می تواند به عنوان کاندیدای دارویی در برابر فرآیندهای اکسیداتیو والتهابی پاتولوژیک آزمایش شود.

از دیگر ادویه‌های رایج و اجزای فعال آنها عبارتند از:

هل (Elettaria cardamomum) دارای خواص ضد میکروبی  و ضد التهابی می باشد. ترکیبات موثر آن شامل: سینئول، ترپینیل استات، لیمونن و غیره است.

دارچین (Cinnamomum verum)  با خواص آنتی اکسیدان، ضد میکروبی، ضد التهاب، ضد سرطان، کاهش دهنده کلسترول، تعدیل کننده ایمنی و قلبی عروقی در منابع مورد اشاره قرار گرفته است. ترکیبات دارچین شامل: سینامالدئید، سینامیل استات، سینئول، کومارین می باشد.

میخک (Syzygium aromaticum)  دارای اوژنول با خواص آنتی اکسیدان، ضد میکروبی، ضد التهاب، ضد جهش زا، ضد حساسیت و ضد سرطانی است.

زیره سیاه (Nigella sativa) یک ماده پرکاربرد در طب سنتی با تاثیرات دارویی وسیع از جمله ضد درد، آسم، برونشیت، خواص ضد التهابی و غیره است. برخی ترکیبات شامل: تیموکینون، کومینالدئید، ترپینن و غیره است.

سلامت و گیاهان دارویی

حفظ سلامت، مقوله ای پیچیده، قیمتی و نیازمند تجربه است. انبوهی از یافته ها از دیرباز در ترکیب با دانش روز، به اهمیت مصرف ادویه و تندی اشاره دارد و بنابراین بایسته است تا مصرف مداوم و به اندازه ادویه و تندی در زمره ضروری ترین بخشهای تغذیه ای بحساب آورده شود. مصرف صحیح ادویه و تندی با افزایش میزان متابولیسم بدن، موجب کارکرد بهتر قلب و بهبود گردش خون میشود. کاهش چاقی و مرگ و میر ناشی از آن، از دیگر فواید مصرف این ترکیبات است. در جمع بندی نهایی میتوان گفت که سرکوب التهابات مزمن ناشی از عوامل التهاب زا و فعال سازی مکانیزمهای حمایتی سلامت جسم و روان، بهمراه عناصر کنترلگر بیماریها، از شگفتی های شفابخش گیاهان دارویی هستند.

نویسنده و مترجم: امین طیبی میگونی

دکتری اکوفیزیولوژی گیاهی